Τα όσα αναφέρονται στο κείμενο αυτό αποτελούν σύνοψη των θέσεών μας για τον περιβαλλοντικό σχεδιασμό στο χωροταξικό και συμβολή της περιβαλλοντικής κίνησης στην διαβούλευση σε θέματα ιδιαίτερα σημαντικά. Τα όποια επιστημονικά στοιχεία αναφέρονται, τεκμηριώνονται απόλυτα από:
- Την ορνιθολογική έκθεση και το Σχέδιο Δράσης για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR1150012 Θάσος (Όρος Υψάριο και παράκτια ζώνη) και νησίδα Ξηρονήσι» που εκπονήθηκαν στα πλαίσια της μελέτης για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας.
- Τα στοιχεία που προέκυψαν από το Το Πρόγραμμα LIFE «Υλοποίηση δράσεων διατήρησης για τον Θαλασσοκόρακα και τον Αιγαιόγλαρο και αναγνώριση Θαλάσσιων Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά της Ελλάδας» που υλοποιήθηκε το 2009 – 2010 – 2011 στην θαλάσσια περιοχή του κόλπου της καβάλας και των ακτών της Θάσου.
- Την διδακτορική διατριβή της βιολόγου Θάνου Ευανθίας “Αναπαραγωγική οικολογία και γενετική δομή του Ευρωπαϊκού θαλασσοκόρακα [Phalacrocorax aristotelis (L., 1761)] στο Αιγαίο” μετά από τριετή έρευνα στην περιοχή κατά τα έτη 2009 – 2010 – 2011
- Τα επιστημονικά δεδομένα της πρώτης προσπάθειας ένταξης του Όρους Υψάριου στο δίκτυο Νατούρα 2000.
Οι επιστημονικές αυτές εργασίες υπάρχουν στα αρχεία της Περιβαλλοντικής κίνησης και είναι στην διάθεση κάθε ενδιαφερόμενου. Οι εργασίες δε αυτές πλαισιώνονται και από χιλιάδες ώρες περιηγήσεων, παρατηρήσεων και φωτογραφήσεων στον ορεινό όγκο και στις βραχονησίδες μελών και φίλων της κίνησης .
Εισαγωγή
Το προτεινόμενο από την περιφέρεια αλλά απ’ ότι φαίνεται και απ΄τον Δήμο Θάσου χωροταξικό σχέδιο, αδιαφορεί πλήρως για τις παραπάνω επιστημονικές εργασίες που σκοπό τους έχουν την προστασία και την ανάδειξη της θαλάσσιας βιοποικιλότητας και των ιδιαίτερων και σπάνιων χαρακτηριστικών των βουνών της Θάσου και έντεχνα προσπαθεί να τα ακύρωσει, θεσμοθετώντας δράσεις σε αυτές τις προστατευόμενες περιοχές, που θέτουν σε κίνδυνο και απειλούν τον ίδιο τον χαρακτήρα τους και οδηγούν στην καταστροφή τους.
Οι προτάσεις αυτές απορρίπτονται ως απαράδεκτες αντιεπιστημονικές και ατεκμηρίωτες και η Περιβαλλοντική Κίνηση δεν θα τις σχολιάσει περαιτέρω. Θα προσπαθήσουμε να επικεντρωθούμε στην ουσία που είναι οι προτάσεις μας για τις περιοχές προστασίας του νησιού αλλά και στην συμβολή που μπορούν να έχουν στο κυριότερο προϊόν του νησιού που είναι ο τουρισμός αλλά και στην ποιότητα ζωής και την οικονομία των μόνιμων κατοίκων τις Θάσου.
Περιοχή ειδικής προστασίας GR1150012 Θάσος (Όρος Υψάριο και παράκτια ζώνη) και νησίδα Ξηρονήσι
Η περιοχή περιέχει τον ορεινό όγκο του νησιού, έναν θαλάσσιο βιότοπο μαζί με τις βραχονησίδες Παναγία και Θασσοπούλα και έναν παραθαλάσσιο υδροβιότοπο
Η διεθνής σημασία της περιοχής είναι προφανής από την ύπαρξη αξιόλογου αναπαραγόμενου πληθυσμού του είδους Χρυσογέρακο (Falco biarmicus), Αετογερακίνας (Buteo rufinus) και Θαλασσοκόρακα (Phalacrocorax aristotelis). Εκτός από τα ανωτέρω είδη, η περιοχή διατηρεί αξιόλογο πληθυσμό των ειδών Σπιζαετού (Hieraaetus fasciatus), Πετρίτη (Falco peregrinus), του Διπλοσάινου (Accipiter gentillis) και του Χρυσαετού (Aquila chrysaetos) με αναπαραγόμενους πληθυσμούς, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, ενώ στις αρχές του καλοκαιριού εμφανίζονται Μαυροπετρίτες (Falco eleonora) και το χειμώνα περιστασιακά ο Θαλασσαετός (Halliaetus albicilla). Επίσης φαίνεται ότι είναι σημαντική για τη μετανάστευση ορισμένων ειδών αρπακτικών όπως ο Σφηκιάρης (Pernis apivorus) και στρουθιόμορφων.
Ορεινός όγκος – Όρος Υψάριο
Ο Ορεινός όγκος του νησιού χαρακτηρίζεται από ασβεστολιθικά πετρώματα και κάθετες ορθοπλαγιές, από την εκτεταμένη δασοκάλυψη από μαύρη και τραχεία Πεύκη αλλά και πλήθος άλλων δασικών ειδών που τον καθιστούν ένα επίσης μοναδικό και άξιο λόγου οικοσύστημα. Το αιωνόβιο Κεδρόδασος ( Άρκευθο (αγριοκυπάρισo, Jniperus exelsa) που εκτείνεται στο πιο απόμερο και απροσπέλαστο τμήμα του νησιού, είναι ένα καλά κριμένο μυστικό που όταν αναδειχθεί και οι κάτοικοι αντιληφθούν την αξία του θα αποτελέσει πόλο έλξης για Έλληνες και ξένους. Το δάσος Άρκευθων βρίσκεται στον κεντρικό ορεινό όγκο ανάμεσα στο Χωριό Θεολόγος και την κορυφή του Υψάριου, εκτείνεται σε μια μεγάλη και συμπαγή έκταση επάνω σε ασβεστολιθικά πετρώματα και παραμένει εκεί αιώνες απείραχτο. Οι έντονες καιρικές συνθήκες έχουν δώσει στους αιωνόβιους κορμούς τους διάφορα σχήματα κάνοντας τα δένδρα να μοιάζουν με γλυπτα, λαξεμένα στο ζωντανό κορμό από το χιόνι και την βροχή. Η περιοχή αποτελεί τον μεγαλύτερο συλλέκτη νερού στην Θάσο και τροφοδοτεί με νερό σχεδόν ΄ολο το νησί. Την δεκαετία του 80 με απόφαση νομαρχιακού συμβουλίου μέρος της περιοχής χαρακτηρίστηκε λατομική ζώνη με αποτέλεσμά ακόμη και οι λίγες διερευνητικές εργασίες που έγιναν να πληγώσουν το περιβάλλον και να καταστραφούν αρκετά αιωνόβια δένδρα, Ευτυχώς το δύσβατο και απομακρυσμένο της περιοχής και ίσως το όχι και τόσο καλής ποιότητος μάρμαρο σταμάτησαν τις όποιες εξορύξεις πριν καλά καλά αρχίσουν. Μέλη τις Περιβαλλοντικής Κίνησης μελέτησαν τις περιβαλλοντικές μελέτες που οι εταιρίες εξόρυξης είχαν καταθέσει για την περιοχή και διαπίστωσαν ότι σε όλες απουσίαζε η όποια αναφορά στο αιωνόβιο δάσος. Από την Κορυφή του τρίκορφου και μέχρι το ύψωμα προφήτης Ηλίας του Πρίνου, μια μεγάλη οροσειρά ουσιαστικά κόβει το νησί στα δύο. Η οροσειρά περιλαμβάνει και την ψηλότερη κορυφή του νησιού και τα τελευταία χρόνια γίνετε γοργά γνωστή και παρατηρείται μεγάλη εισροή επισκεπτών και συγκέντρωση δράσεων οικοτουρισμού, αθλητισμού, αστροπαρατήρησης αλλά και έρευνας στα πλαίσια της οποίας έχουν καταγραφεί σπάνια λουλούδια και φυτά, ενδημικά είδη και υποείδη φυτών, αλλά και τα μοναδικά σε ομορφιά αιωνόβια δένδρα Ίταμου που φαίνεται να είναι τα αρχαιότερα δένδρα του νησιού. Στους πρόποδες των γκρεμών βρίσκεται και το μοναδικό ελατόδασος του νησιού. Η Περιοχή εντάχθηκε στην ζώνη ειδικής προστασίας για τα πουλιά που προαναφέρθηκαν και είναι ιδιαίτερα σημαντική για την διατήρησή τους. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι ατυχώς η περιοχή ενώ ήταν να ενταχθεί στο δίκτυο Νατούρα 2000 από την πρώτη στιγμή και ενώ ειδικοί επιστήμονες είχαν εργαστεί πάνω στην χλωρίδα και την πανίδα της περιοχής ή μελέτη αυτή μαζί με άλλες τέσσερις ποτέ δεν υπογράφηκε από τον υπουργό αν και υπέγραψε τότε την ίδρυση των πρώτων 196 περιοχών Νατούρα στην Ελλάδα. Έτσι η Θάσος έχασε την ευκαιρία να έχει μια πιο ολοκληρωμένη περιοχή προστασίας του ορεινού όγκου που θα συμπεριλάμβανε και είδη της χλωρίδας και πανίδας του νησιού.
Πρόταση της Περιβαλλοντικής Κίνησης είναι η ενίσχυση του ‘Νατούρα’ και η προσπάθεια ένταξης σε αυτό όλων των αξιόλογων στοιχείων που οι παλαιότερες μελέτες για το Υψάριο προέβλεπαν έτσι ώστε η περιοχή να χαρακτηριστεί “τόπος κοινοτικής σημασίας”.
Οι λατομικές ζώνες θα πρέπει να περιοριστούν στα νομίμως αδειοδοτημένα λατομεία κυρίως στην περιοχή της Σαλιάρας όπου εντοπίζεται και η μεγαλύτερη καταστροφή. Να θεσμοθετηθεί καλύτερος έλεγχος (επιτροπή του Δήμου με εκπροσώπους τοπικών φορέων) για όποια εκμετάλλευση αφορά τους φυσικούς πόρους του νησιού.
Τα προβλεπόμενα από την μελέτη του Γ.Π.Σ. για βιομηχανικές και βιοτεχνικές εγκαταστάσεις στην ζώνη με υψόμετρο άνω των 600μ. θα πρέπει να ακυρωθούν λόγω των τεράστιων παρεμβάσεων στο φυσικό περιβάλλον αλλά και της μεγάλης όχλησης που θα προκαλέσουν. Αντίθετα η προστασία και ανάδειξη των ορεινών οικισμών με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους αρχιτεκτονικά, ιστορικά και λαογραφικά, θα προσφέρει ουσιαστικά στην τοπική κοινωνία και οικονομία.
Θαλάσσια περιοχή και Βραχονησίδες
Οι αποικίες θαλασσοκόρακα (Phalacrocorax aristotelis) είναι μοναδικές και οι μεγαλύτερες στην Ελλάδα.
Οι συγκεντρώσεις Mίχων (Pufinus yelkouan) κατά τη διάρκεια του χειμώνα είναι σποραδικά αξιοσημείωτες αλλά την άνοιξη πάντα πολύ σημαντικές. Ίσως ολόκληρος πληθυσμός του Αιγαίου περνά από εδώ για να τραφεί πριν κατασταλάξει στις βραχονησίδες στο νότιο και κεντρικό Αιγαίο για να φωλιάσει.
H ύπαρξη κοινών δελφινιών σε μεγάλους αριθμούς, καθώς και της φώκιας θα μπορούσαν να εμπλουτίσουν την λίστα των προστατευόμενων ειδών στο ‘Νατούρα’ καθιστώντας το έναν πανίσχυρο πόλο έλξης και βασικό εργαλείο ανάπτυξης του τουριστικού προϊόντος.
Θαλασσοκόρακας.
Η μεγάλη αποικία θαλασσοκόρακα φωλιάζει στις βραχονησίδες Παναγία, Θασοπούλα και Ξηρονίση(Ν. Πέραμος) αλλά και σε άλλες θέσεις στις βραχώδεις ακτές της Θάσου ενώ τα πουλιά χρησιμοποιούν όλο το νησί περιμετρικά για την τροφοληψία τους. Ο μέγιστος αριθμός πουλιών που έχουν καταμετρηθεί στην περιοχή είναι 850 άτομα την στιγμή που εθνικός πληθυσμός του είδους υπολογίσετε σε 2000 άτομα. Το γεγονός αυτό κάνει την αποικία την μεγαλύτερη αποικία του είδους στην Ελλάδα και σίγουρα μια από τις μεγαλύτερες στην Μεσόγειο. Το πουλί αυτό λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του ( δεινός ψαράς και κολυμβητής, μπορεί να βουτήξει μέχρι και σε 60 μέτρα βάθος) και της παρουσίας του σχεδόν σε κάθε βραχώδη θα μπορούσε να γίνει το σύμβολο του νησιού. Ακόμη
ο Θαλασσοκόρακας είναι πολλή ευαίσθητος την αναπαραγωγική περίοδο σε οχλήσεις και διαταραχές στην τροφολιψία και οι θέσεις φωλιάσματος πρέπει να προστατεύονται θεσμικά και αυστηρά.
Η Π.Κ.Θ. προτείνει την απαγόρευση οποιασδήποτε δραστηριότητας στις Βραχονησίδες Παναγία και Θασσοπούλα και την θεσμική τους θωράκιση μέσω του χωροταξικού. Οι μόνες δράσεις που θα μπορούσαν να επιτρέπονται είναι η παρατήρηση των σπάνιων ειδών της ορνιθοπανίδας από την Θάλασσα όλον τον χρόνο από απόσταση και η επίσκεψη στις βραχονησίδες μόνον μετά το τέλος της αναπαραγωγικής περιόδου (Ιούνιος). Θα πρέπει να προσεχθεί ιδιαίτερα η περίπτωση της βραχονησίδας Παναγίας που θα μπορούσε να τεθεί η αποικία σε μεγάλο κίνδυνο λόγω της ύπαρξης ιδιοκτησίας προς πώληση. Κάθε σκέψη δόμησης στην εν λόγω νησίδα είναι σίγουρο ότι θα επιφέρει μεγάλη ζημιά στο οικοσύστημα της επειδή οι θέσεις φωλιάσματος εφάπτονται των ορίων η είναι μέσα στο κτήμα αλλά και στον μικρό λιμενίσκο του νησιού. Λόγω τις μοναδικότητας και του σπουδαίου ρόλου των δύο βραχονησίδων για το θαλάσσιο οικοσύστημα του νησιού προτείνεται η ολική απαγόρευση δόμησης σε αυτές.
Η “Βάλτα” του Πρίνου
Η Βάλτα Πρίνου βρίσκεται περίπου 2,7 χιλιόμετρα βόρεια – βορειοανατολικά του οικισμού Πρίνος, στη Θάσο και περιλαμβάνεται στην απογραφή του WWF Ελλάς για τους υγρότοπους του Αιγαίου (Κατσαδωράκης & Παραγκαμιάν 2007). Πρόκειται για ένα υγροτοπικό σύστημα έκτασης 271 στρεμμάτων που στο παρελθόν συνδεόταν με το μεγαλύτερο σε έκταση έλος στα δυτικά (THA005-Βάλτα Πρίνου) συνιστώντας ένα ενιαίο εκτεταμένο έλος (>1000 στρμ.). Ωστόσο, μεγάλες εκτάσεις τους μπαζώθηκαν με αποτέλεσμα σήμερα να υφίστανται δυο ξεχωριστά τμήματα. Στον υγρότοπο υπάρχουν εκτάσεις κορεσμένες με νερό ενώ χαρακτηριστική είναι μικρή τεχνητή «λιμνοθάλασσα» που είχε διανοιχτεί και στις όχθες της υπάρχουν μπάζα και μάρμαρα (από λατόμευση ή επεξεργασία μαρμάρου). Στο εσωτερικό υπάρχουν ελώδεις εκτάσεις που πιθανόν να τροφοδοτούνται από αναβλύσεις και στις οποίες έχουν διανοιχτεί μικρά κανάλια στράγγισης στο παρελθόν. Ο υγρότοπος απειλείται με περαιτέρω υποβάθμιση από απόρριψη απορριμμάτων, ρύπανση, εκχερσώσεις υγροτοπικής βλάστησης και δόμηση. Η περιοχή εντάχθηκε στο δίκτυο Νατούρα λόγω της σημαντικότητας της για τα μεταναστευτικά πουλιά αλλά και σαν σημαντικό σημείο τροφοληψιας διάφορων αρπακτικών που τον χρησιμοποιούν για τον σκοπό αυτό. Είναι το μοναδικό σημείο του νησιού όπου φωλιάζουν Φαλαρίδες και Νερόκοτες ενώ κατά την μετανάστευση μπορεί να παρατηρήσει κανείς σχεδόν καθημερινά διάφορα είδη Ερωδιών. Τμήματα της Βάλτας είναι το μοναδικό πλέον δείγμα τυπικού νησιωτικού υγροτοπικού συστήματος στο νησί και κρίνετε απαραίτητο να προστατευτούν μέσα από το γενικό χωροταξικό.
Θά πρέπει να προστατευθούν από την ρύπανση, το μπάζωμα και την ανεξέλεγκτη δόμηση και χάραξη μονοπατιού και παρατηρητηρίων με σκοπό την ανάδειξη της περιοχής προς όφελος των πουλιών και της βιοποικιλότητας αλλά και της τοπικής οικονομίας μέσω του τουρισμού.
Ελαιώνες
Πολλά από τα δένδρα των ελαιώνων της Θάσου είναι αρχαία και υπεραιωνόβια και με τους καρπούς τους έχουν θρέψει γενιές και γενιές. Η επέκταση οικισμών μέσα σε αρχαίους ελαιώνες θα καταστρέψει έναν σημαντικότατο πλουτοπαραγωγικό πόρο, ένα μελλοντικό τουριστικό αξιοθέατο και ένα κομμάτι ιστορίας και πολιτισμού. Τα αρχαιότερα δένδρα θα πρέπει να καταγραφούν και να προστατευτούν. Ήμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ότι παλαιότερη απόφαση του συμβουλίου επικρατείας απαγόρευσε τις επεκτάσεις οικισμών μέσα σε αρχαίους ελαιώνες. Πολλοί άγονοι θαμνότοποι πέριξ των οικισμών θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν τις επεκτάσεις, σώζοντας τους αρχαίους ελαιώνες και δίνοντας αξία σε άγονα κτήματα.
Συμπεράσματα
Η Θάσος είναι προικισμένη από την φύση με σημαντικότατα πλεονεκτήματα έναντι των άλλων Ελληνικών νησιών. Το άφθονο νερό η εύφορη γη η πλούσια Θάλασσα και οι γαλανές ακτές και οι παραλίες της μπορούν να εξασφαλίσουν εργασία και ευημερία για τους κατοίκους της και ένα πλήθος χαρών και απολαύσεων για τους επισκέπτες της. Δύο λέξεις θα χαρακτήριζαν τις προτάσεις τις περιβαλλοντικής κίνησης για το χωροταξικό. Προστασία και ανάδειξη. Προστασία των μνημείων της φύσης, των φυσικών πόρων, του νερού, της θάλασσας, των πολιτιστικών και αρχαιολογικών θησαυρών. Ανάδειξή τους ώστε να κάτοικοι και επισκέπτες να μπορούν να τα απολαμβάνουν και να τα χαίρονται. Στην σωστή κατεύθυνση πιστεύουμε κινούνται και οι θέσεις των μηχανικών της Θάσου τις οποίες έχει υιοθετήσει και το ΤΕΕ στην σχετική γνωμοδότηση του.
Επιπλέον προτείνουμε:
- Πλήρη προστασία της περιοχής Natura και εμπλουτισμός της με όλα τα στοιχεία της βιοποικιλότητας που δεν έχουν ήδη ενταχθεί σε αυτή.
- Απαγόρευση κάθε είδους δόμησης στις βραχονησίδες Παναγία και Θασοπούλας.
- Περιορισμός των ζωνών λατόμευσης στα ήδη υπάρχοντα νόμιμα λατομεία.
- Απαγόρευση εγκαταστάσεων ανεμογεννητριών στην κεντρική κορυφογραμμή και κατά περίπτωση εξέταση αιτήσεων για άλλες περιοχές.
- Προστασία και ανάδειξη της Βάλτας του Πρίνου.
- Προστασία των αρχαίων ελαιώνων, των αρχαίων δένδρων της ελιάς και των άλλων υπεραιωνόβιων δέντρων όπως οι ίταμοι με την αναδειξή τους σε μνημεία της φύσης.
Π.Κ.Θ
